Nasza strona wykorzystuje cookies oraz wymaga uruchomionej obsługi JavaScript.
Wykorzystujemy pliki cookies (po polsku ciasteczka) w celu dopasowania działania naszej strony do potrzeb użytkownika oraz dla gromadzenia anonimowych danych statystycznych. Przeglądając stronę, wyrażasz zgodę na wykorzystanie wspomnianych plików. Możesz odmówić zgody na zapamiętywanie ciasteczek zmieniając ustawienia Twojej przeglądarki. Kliknij ten komunikat, by wyrazić zgodę i zamknąć informację.

Ewa i Jerzy Wolscy, Malowidła w prezbiterium Kościoła Środowisk Twórczych w Łodzi. Cz.1

*
Tekst ogłoszony [w:] Sztuka w Łodzi. Materiały sesji naukowej zorganizowanej z okazji 45 rocznicy Łódzkiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki w 575 rocznicę nadania Łodzi praw miejskich. 4 — 5 czerwca 1998 roku, pod red. Jadwigi Szewczyk, Łódź: Stowarzyszenie Historyków Sztuki Muzeum Kinematografii, 2000, ss. 99-104.
*

Dwie kompozycje figuralne: 1. Wygnanie z Raju, 2. Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny. Kościół rektorski Duszpasterstwa Środowisk Twórczych przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 22.

Świątynia w stylu neogotyckim wybudowana przez mariawitów na początku XX wieku, przejęta przez księży Jezuitów w roku 1926, a w roku 1993 została przekazana Duszpasterstwu Środowisk Twórczych. Obecne wezwanie kościoła „Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny”. Wystrój wnętrza neogotycki z czasów budowy kościoła.

Malowidła powstały po roku 1926. Autor nieznany. Technika wykonania wapienno-temperowa. Sceny umieszczone na przeciwległych ścianach prezbiterium (północnej i południowej) w formie prostokątów na wysokości 185 cm od posadzki.

Malowidła powstały, jak można przypuszczać, z inicjatywy księży Jezuitów i miały w założeniu bogaty program ideowy związany z dogmatami odnoszącymi się do Matki Boskiej, przełożonymi przez artystę plastyka na interesujący program ikonograficzny. W tym miejscu należy zaznaczyć, że malarz wywiązał się z zadania i stworzył przedstawienia o dużej ekspresji nadając każdemu ich elementowi, zależnie od formy i usytuowania, znaczenie określonego symbolu.

1.

Wygnanie z Raju składa się z dwóch części. W dolnej części Adam i Ewa wypędzeni przez anioła, w górnej Matka Boska z małym Jezusem. Scena rozgrywa się w bramie do raju, którą określają dwa pionowe fragmenty muru flankujące całe przedstawienie. Rajski ogród wyobrażają fragmenty drzew, owoce i ptaki wypełniające tło za Adamem, Ewą i aniołem. Górną część kompozycji wypełniają kłębiaste obłoki, w których tronuje Matka Boska podtrzymująca stojącą postać Jezusa. Adam, zasłaniający twarz dłońmi, przepasany jest białym perizonium, Ewa, odziana baranią skórą, stara się osłonić swoją nagość włosami. Anioł, trzymający w prawej ręce ognisty miecz, palcem wzniesionej lewej dłoni wskazuje na Maryję. Szatą anioła jest długa, biała, przepasana suknia z krótkimi szerokimi rękawami i rozwiany długi, żółty szal. Matka Boska w czerwonej sukni odziana jest obficie udrapowanym, spiętym klamrą niebieskim płaszczem. Nagi Jezus stojący na obłoku w postawie kroczącej, z rozłożonymi rękami, przysłonięty jest białą szatką. Głowy niebiańskich postaci okalają błękitnozielone nimby; nimb Matki Boskiej z gwiazdami na obwodzie, a za głową Jezusa widoczny jest nimb krzyżowy. U stóp Ewy pełza zielony wąż. Wąż, symbolizujący złego ducha, zwrócił uwagę rajskich ptaków, które fruwając nad nim, dostrzegają, w sytuacji widocznych skutków jego działania, czyhające na innych niebezpieczeństwo i zapewne głośno o nim ostrzegają.

W kompozycji poświęconej biblijnemu wygnaniu z Raju zestawione zostały, w sposób bardzo rzadko spotykany, dwa odrębne przedstawienia Adama i Ewy z Matką Boską i Jezusem. Symbolizują one grzech pierworodny pierwszych rodziców i odkupienie człowieka przez Jezusa Chrystusa. W zestawieniu tym ilustrowane są dwie postawy, Ewy i Matki Boskiej stającej się drugą Ewą [1]. Grzech Ewy, skuszonej przez złego ducha, polegał na odmówieniu posłuszeństwa w wykonywaniu woli Stwórcy, co spowodowało skazanie człowieka na jego ziemską egzystencję, a czemu przeciwstawiła się Panna Maryja, która przez swoje „tak” podczas zwiastowania, dała początek odkupieniu.

Omawiana kompozycja wpisana jest w trójkąt, którego oś stanowią: wyprostowana noga Adama, wyciągnięta w górę ręka anioła i sylwetka Matki Boskiej. Przyjmując logikę ilustrowanej idei, na osi powinien znajdować się również Jezus. Tymczasem jest On przesunięty nieco w prawo, co nie jest przypadkiem. Przesunięcie to jest świadomie zamierzone dla podkreślenia ekspresji ruchu Jezusa. Mówiąc o ekspresji, to jest ona przypisana każdej osobie. Anioł jest energiczny i zdecydowany w wykonywaniu Bożego nakazu, Adam zawstydzony i zrozpaczony rusza w świat, na który został skazany. Ewa przestraszona stara się ukryć w cieniu męża. Matka Boska pełna dobroci i łagodności przekazuje swego Syna światu. Jezus, podobny w swej nagości do Adama, rusza podobnie jak on w tym samym kierunku, ale jakże z innych motywów i w innym celu. Wąż przy nogach Ewy stara się utrzymać w cieniu ludzkich postaci. Twardy grunt ziemi kontrastuje z miękkimi obłokami symbolizującymi niebo. Cała scena rozgrywa się na jednym planie z sugestią istnienia domniemanego rajskiego ogrodu na planie drugim.

Malowidło, zapewne dzięki usytuowaniu we wnętrzu, realizmowi w przedstawianiu ludzi, zwierząt i roślin oraz dużemu ładunkowi treści, przywodzi skojarzenie z arrasem, który spełnia podobną funkcję jako dekoracja, a przez zawartą w nim narrację, także funkcję przekazu.

1. M. Biernacka, T. Dziubecki, H. Graczyk, J. Pasierb, Maryja Matka. Chrystusa. Warszawa 1987, s. 135.